برج های کبوترخانه

از دیگر آثار بر جای مانده از گذشتگان این دیار باید به کبوتر خانه های این ناحیه نیز اشاره ای شود که در تاریخ و تمدن گذشته ما به حتم در نوع خود بی نظیر بوده است. و بسیار قابل تحقیق و بررسی است نوع ساخت و معماری این بناها در این سرزمین بحثی است بس فراخ که بسیار جای تحقیق و تعمق دارد. کبوتر خانه های استان اصفهان و به خصوص ناحیه گرکن در سطح کشور نه تنها همتا بلکه نمونه ای هم ندارند و بخصوص در منطقه لنجانات کبوترخانه هایست بس ویژه که از نظر ساختار بنا بی همتاست. مواد اولیه ساخت آنان چیزی جز خشت خام و گل و کاه گل هیچ نیست و  طول و عرض این کبوتر خانه ها با توجه به ساختار خشتی خود آنهم خشت خام حقیقتا اعجاب انگیز است. مانند کبوتر خانه چهاربرج با عرض حدود ۲۲ متر و ارتفاع حدود ۱۶ متر تا آخرین کنسراکسیون ساخته شده بر سقف این بنا نمونه دومی ندارد متاسفانه در طول چندین سال گذشته این ابنیه های اعجاب انگیز به خاطر بی توجهی و اهمال کاری ساکنین محلی رو به تخریب است و متاسفانه در طول ۳۰ سال گذشته تعداد قابل توجهی از این بناهای بی همتا به طور کامل تخریب و از صحنه تاریخی کشور محو شده اند.

فرهنگ کبوترخانه سازی در ایران به دوران بس قدیم باز می گردد حتی به دوران هخامنشیان. چرایی و علت ایجاد این بنا در فرهنگ ما از ریشه ای غنی برخوردار بوده است یکی از عمده ترین موارد مورد ذکر در ساخت این بناها تامین کود کشاورزی ناحیه بوده است که خود سخنی کلان دارد. در دوران گذشته حضور هزاران هزار کبوتر در ناحیه گرکن عظمت کشاورزی این ناحیه را رونقی گران داده بود پخش فضولات این پرندگان مفید در مزارع کشاورزان نعمتی بس کلان بود که امروز دست اندرکاران کشت و زرع از آن بی نصیب شده اند. وجود پتاسیم و آمونیاک سرشار در فضله کبوترها و همین طور ازت و اوره فراوان در آن خاک را برای کشاورزی بسیار مستعد می نماید.

با توجه به اینکه تحقیقات رسیده در خصوص کبوتران در این مختصر نمی گنجد باید اذعان داشت اعظم مستشرقین و جهان گردان خارجی و داخلی وقتی به ناحیه لنجانات می رسیدند از اولین هایی که زبان به سخن باز می کردند و می گفتند و می نوشتند از کشاورزی و سیفی جات و درختان پر بار و پر میوه و برنج پر از عطر لنجان بود که متاسفانه امروز دیگر اثری از آن عطر در آن برنجها نمانده است. مصرف بی رویه کودهای شیمیائی که توسط کشاورزان این ناحیه و دیگر نواحی استان بر خاک ریخته می شود نه تنها خاک را در طول زمان آلوده کرده است بلکه به جریان طبیعی کشاورزی و منابع زیر زمینی نیز صدمات جبران ناپذیری وارد کرده است. در صورتی که اگر در تقویت و نگهداری این کبوتر خانه ها همتی کارشناسانه مبذول می شد، نه تنها ناحیه گرکن در وفوری محصولات سرآمد استان قلمداد می شد بلکه در مهاجرت پرندگان همجوار با کبوتران نیز ناحیه مملو از پرداران متنوع می گردید.

دیده شده است متاسفانه بخش عظیمی از این کبوترخانه ها در چند سال گذشته رو به نابودی نهاده و بخشی نیز به طور کلی از صفحه معماری ناحیه پاک شده است. یکی از ویژگی های عمده در ساخت و ساز این بناها، معماری دو گانه این کبوتر خانه هاست که در قالب شکل سیلو و دیگری در قالب خمره طراحی و ساخته می شده است این نوع معماری خود بسیار حائز اهمیت و تحقیق بوده و هست که متاسفانه تا امروز کمتر به آن توجه نشان داده شده است. باید گفت هر کبوتر در طول روز بین پنجاه تا هفتاد فضله بر خاک می ریزد و هر فضله برای حدود مساحت یک خشت یعنی ابعاد ۲۰ در ۲۰ سانتیمتر باروری دارد. جای دارد توجه شود که چه مقدار مواد لازم کشاورزی با این شیوه بر خاک تزریق می شود. امروز ما از این نعمت خداداد بسیار غافل شده ایم و فراموش کرده ایم که پدرانمان از گذشته های بسیار دور چه امانت گران بهایی را برای ما به ارمغان نهاده بودند که امروز ما از آن نعمت، بسیار فاصله گرفته ایم و با آن بیگانه شده ایم.

Skip to content