محمد بن بکران

محمدبن بکران یکی از عارفان دوره ایلخانی، که در قرن هشتم می زیسته. وی فاضل و عالم بوده و به تدریس علوم باطن و ظاهر می پرداخته.از مشایخ بزرگ معاصر سلطان محمد خدابنده اولجایتو بوده است.

قبل از فوت محمدبن بکران این بقعه محل تدریس و زندگی وی بوده و شاگردان بسیاری را به درجه صوفی گری رسانده. این بقعه علاوه بر مدرسه، خانه و محل عبادت ایشان نیز بوده است.وی در اتاق چله‌خانه که یک اتاق محقّر است سکونت داشته است و در فضای بیرونی تدریس می‌کرده است.

هنگامی که شیخ فوت کرد دوستان و شاگردانش تصمیم گرفتند آرامگاهی زیبا برای یادبود او بنا کنند و در این مکان به خاک سپرده شود.

معماری بقعه

بنای بقعه به ایوان کسری شباهت دارد که نشان دهنده ی تأثیر معماری ساسانی در آن دوران است.بقعه از سه طبقه تشکیل شده است که هر طبقه ویژگی های منحصر به فردی دارد و با آرامگاه های قرن هشتم بسیار متفاوت است.وجه تمایز این آرامگاه با آرامگاه های هم دوره اش وجود تزئینات بیشماری از قبیل گچ بری،کاشی کاری،کتیبه و نقوش می باشد.در برخی قسمت ها کتیبه هایی با خطوط ثلث،نسخ و کوفی به چشم می خورد.که ارزش هنری این بنا را دوچندان کرده.در برخی بخش ها نیز معماری مشابه با آثار دوره ساسانی می باشد.

مصالح استفاده شده در طبقه سوم آجر و در طبقه اول و دوم سنگ می باشد، ارتفاع بقعه نیز به۲۰ متر می رسد.نمای بیرونی بسیار ساده اما فضای داخلی و تمام طبقات با گچ بری،کاشی کاری،نقاشی و…. طراحی شده است.

در یکی از اتاق ها که کتیبه هایی از توصیفات پیربکران و آیات قرآن حکاکی شده، آرامگاه شیخ قرار دارد. در این اتاق دو قبر موجود است،قبر بزرگ متعلق به پیربکران که سنگ قبری مرمر با حکاکی هایی از صلوات کبیره و آیت الکرسی دارد که امروزه با پارچه ی سبزی پوشانده شده ودر مورد قبر کوچکتر اطلاعات کاملی در دسترس نیست که عده ای اعتقاد دارند قبر نقاش بنا یا قبر همسر شیخ می باشد. تا سال ۱۳۱۰ از این بقعه حفاظت نمی شده و مردم کاشی ها را به عنوان تبرک برمی داشتند.

بنای داخل ساختمان به چهار قسمت،اتاق محقری،ایوان آرامگاه، چله خانه و رواق تقسیم می شود.در ورود به بنا بعد از عبور از رواق به ایوان می رسید که با دیوارهایی از خطوط ثلث و نسخ کاشی کاری شده.اتاقی مربع شکل  از جنس خشت در قسمت شمالی آرامگاه است که سقفی مخروطی شکل دارد،این اتاق چله خانه نام دارد. در ورودی اتاق ۷۰ سانت ارتفاع دارد به صورتی که در حین ورود باید خمیده شد، بیان کننده دوری کردن از غرور و تکبر است.

در قسمت بقعه پیربکران دو ایوان دیگر به چشم می خورد که یکی مکان تدریس بوده و تخته سنگی با فرورفتگی خاصی در آن قرار دارد که معتقدند جای پای اسب حضرت علی یا پیامبر اکرم بوده به همین سبب سنگ مقدسی به شمار می رود.

تزیینات صحن محراب با اشکال هندسی و نقوشی از گیاهان است که یکی از بهترین طراحی های معماری بشمار می رود. کتیبه هایی از قرآن و آیت الکرسی دیده می شود.این بقعه با بنای ساده و در عین حال پر نقش و نگار خود در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده.